صاعقه‌گیرها (یا سرج ارسترها) ابزارهای حیاتی برای حفاظت از ساختمان‌ها و تجهیزات الکتریکی در برابر آسیب‌های ناشی از صاعقه و نوسانات ولتاژ هستند. این دستگاه‌ها به ویژه در ساختمان‌های بلند و مناطق با رعد و برق زیاد کاربرد دارند.

نحوه عملکرد صاعقه‌ گیرها

صاعقه‌گیرها معمولاً در بالاترین نقطه ساختمان نصب می‌شوند. این موقعیت به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به عنوان اولین نقطه تماس با صاعقه عمل کنند. هنگامی که صاعقه به ساختمان نزدیک می‌شود، این دستگاه‌ها جریان الکتریکی را به سمت زمین هدایت می‌کنند و از آسیب به تجهیزات الکتریکی و ساختار ساختمان جلوگیری می‌کنند.

انواع صاعقه گیر

صاعقه‌گیرها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: پسیو (غیر فعال) و اکتیو (فعال). هر یک از این سیستم‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

صاعقه‌گیر پسیو (غیر فعال)
صاعقه‌گیرهای پسیو، که به عنوان سیستم‌های میله‌ای نیز شناخته می‌شوند، به طور ساده طراحی شده‌اند و معمولاً از یک میله نوک تیز تشکیل شده‌اند که در بالاترین نقطه ساختمان نصب می‌شود. این میله به عنوان نقطه‌ای برای جذب صاعقه عمل می‌کند و جریان را به زمین هدایت می‌کند.
ویژگی‌ها و عملکرد:
طراحی ساده: این نوع صاعقه‌گیرها نیازی به فناوری‌های پیشرفته ندارند و عملکرد آن‌ها به موقعیت و شکل میله بستگی دارد.
مکانیزم عملکرد: در هنگام وقوع طوفان، بار مثبت در زمین به سمت نوک میله صاعقه‌گیر می‌رود و این میله به عنوان نقطه‌ای برای تخلیه صاعقه عمل می‌کند. این سیستم به طور خودکار جریان را به زمین منتقل می‌کند و از آسیب به ساختمان جلوگیری می‌کند.
کاربردها: صاعقه‌گیرهای پسیو بیشتر در ساختمان‌های کوچک، ایستگاه‌های رادیویی و مکان‌هایی که نیاز به حفاظت از آنتن‌های بشقابی دارند، استفاده می‌شوند.

صاعقه‌گیر اکتیو (فعال)

صاعقه‌گیرهای اکتیو، که به عنوان سیستم‌های پیشرفته‌تر شناخته می‌شوند، از فناوری‌های نوین برای جذب صاعقه استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها به طور فعال تلاش می‌کنند تا صاعقه را به سمت خود جذب کنند و به این ترتیب، منطقه‌ای وسیع‌تر را تحت پوشش قرار دهند.
ویژگی‌ها و عملکرد:
فناوری پیشرفته: این نوع صاعقه‌گیرها معمولاً دارای سیستم‌های یونیزاسیون هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بار الکتریکی را در هوا ایجاد کنند و به این ترتیب، صاعقه را به سمت خود جذب کنند.
پوشش وسیع‌تر: صاعقه‌گیرهای اکتیو می‌توانند منطقه‌ای بزرگ‌تر را نسبت به صاعقه‌گیرهای پسیو پوشش دهند. این سیستم‌ها می‌توانند به دو برابر یا بیشتر از شعاع حفاظت صاعقه‌گیرهای پسیو دست یابند.
کاربردها: این نوع صاعقه‌گیرها برای ساختمان‌های بزرگ، تأسیسات صنعتی و مکان‌هایی که در معرض خطر بالای صاعقه قرار دارند، مناسب هستند. آن‌ها می‌توانند نه تنها ساختمان اصلی، بلکه مناطق اطراف را نیز محافظت کنند.

مقایسه بین صاعقه‌گیرهای پسیو و اکتیو

هزینه: نصب سیستم‌های اکتیو ممکن است در برخی موارد اقتصادی‌تر از نصب تعداد زیادی صاعقه‌گیر پسیو باشد، زیرا این سیستم‌ها می‌توانند با تعداد کمتری از عناصر، منطقه وسیع‌تری را پوشش دهند.
تأثیر بصری: سیستم‌های اکتیو به دلیل نیاز به عناصر کمتر، تأثیر بصری کمتری بر روی ساختمان دارند.
کارایی: سیستم‌های اکتیو به دلیل فناوری‌های پیشرفته‌ای که دارند، عملکرد بهتری نسبت به سیستم‌های پسیو ارائه می‌دهند و می‌توانند خطرات ناشی از صاعقه را به طور مؤثرتری کاهش دهند.

انتخاب بین صاعقه‌گیرهای پسیو و اکتیو بستگی به نیازهای خاص ساختمان و شرایط محیطی دارد. در حالی که صاعقه‌گیرهای پسیو گزینه‌ای ساده و اقتصادی هستند، صاعقه‌گیرهای اکتیو با فناوری‌های پیشرفته خود می‌توانند حفاظت بهتری را ارائه دهند. در نهایت، هدف هر دو نوع سیستم، حفاظت از ساختمان‌ها و تجهیزات در برابر خطرات ناشی از صاعقه است.

صاعقه گیر الکترونیکی

طریقه عملکرد صاعقه گیر به این صورت است که زمانی که ولتاژ مدار در محدوده مجاز قرار دارد، ارستر به صورت مدار باز عمل می کند. در این شرایط دخالتی در کار اصلی سیستم نخواهد داشت اما اگر ولتاژ سیستم بیشتر از حد مجاز ارستر باشد و اختلاف پتانسیل دو سر سرج ارستر از حد مجاز بالاتر رود،
این قطعات به صورت مسیرهای بسته ای عمل می کنند و ولتاژ بالای آن از طریق زمین تخلیه می شود.

صاعقه گیر ساختمان

صاعقه گیر ساختمان یکی از تجهیزاتی می باشد که مانع از برخورد بار الکتریکی به ساختمان شده و این بار را به زمین انتقال می دهد و مانع از آتش سوزی می شود و ساختمان، جان انسان را از خطر بر خورد صاعقه نجات می دهد. بنابراین نقش بسیار مهمی در برابر حفاظت برای ساختمان و انسان را دارا می باشد.